Πάσχα: Τι συμβολίζει η Μεγάλη Δευτέρα

Το 2020, εν μέσω πανδημίας, περιορισμών και απαγορεύσεων, ο εορτασμός του Πάσχα θα γίνει εντός των τειχών χωρίς το «Χριστός Ανέστη» στην εκκλησία και χωρίς τον μεγάλο χορευτικό ξεσηκωμό της Κυριακής. Την ημέρα που οίνος ευφραίνει καρδίαν και το αρνί σιγοψήνεται για το μεγάλο φαγοπότι.

Το στρατηγείο του Winston Churchill, έγινε ξενοδοχείο!

Βεβαίως αυτή είναι μία καλή ευκαιρία να μάθουμε το Πάσχα από την αρχή, να διαβάσουμε και να γνωρίσουμε τα Πάθη Του Χριστού. Ίσως έτσι έρθει η περίφημη Ανάσταση και το φετινό να είναι το «τυχερό» μας για να αλλάξουμε και γίνουμε καλύτεροι. Διότι αυτές οι μέρες ήταν ανέκαθεν μία «εσωτερική αναζήτηση και γιορτή» και όχι μόνο εξορμήσεις στους αγρούς, τα βουνά και τις θάλασσες.

Μάθημα πρώτο: Τι συμβολίζει η Μεγάλη Δευτέρα

Την Μεγάλη Δευτέρα η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του «Παγκάλου» Ιωσήφ, γιου του Πατριάρχη Ιακώβ, ενώ είναι αφιερωμένη και στην άκαρπη συκιά που την καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε.

Ο Ιωσήφ ήταν ο μικρότερος και ο πιο αγαπητός γιος του Πατριάρχη Ιακώβ.

Τα αδέλφια του τον ζήλευαν πολύ και για να τον «εξοντώσουν» το έριξαν, αρχικώς, σε έναν βαθύ λάκο και χρησιμοποιώντας ένα ματωμένο ρούχο προσπάθησαν εξαπάτησαν το πατέρα τους κάνοντάς τον να πιστέψει ότι τον κατασπάραξε κάποιο θηρίο.

Στη συνέχεια τον πούλησαν -για τριάντα αργύρια- σε εμπόρους, που με την σειρά τους τον πούλησαν στον αρχιμάργειρα του βασιλιά της Αιγύπτου, τον Πετεφρή.

Ο Ιωσήφ ήταν πανέμορφος και τον ερωτεύθηκε η γυναίκα του Πετεφρή, που θέλησε να τον παρασύρει –με τη βία-σε ανήθικη πράξη. Εκείνος δεν ενέδωσε και αυτό προκάλεσε τον θυμό της γυναίκας που τον συκοφάντησε στο σύζυγό της υποστηρίζοντας ότι της επιτέθηκε με ανήθικους σκοπούς. Ο Πετεφρής την πίστψε και φυλάκισε τον Ιωσήφ.

Κάποια στιγμή ο Φαραώ, ο βασιλιάς της Αιγύπτου, είδε ένα παράξενο όνειρο και ζήτησε έναν εξηγητή. Με το φωτισμό του Θεού, ο Ιωσήφ μπόρεσε να το εξηγήσει και να τον προειδοποιήσει ότι θα έρθουν –στην χώρα του- επτά χρόνια ευφορίας και επτά χρόνια ακαρπίας και πείνας. Ενθουσιασμένος ο Φαραώ από τη σοφία του νεαρού άντρα τον έκανε γενικό άρχοντα.

Ο Ιωσήφ διαχειρίσθηκε άριστα την εξουσία και φρόντισε στα δύσκολα χρόνια της πείνας όλο το λαό. Με αφορμή τη διανομή του σιταριού, φανερώθηκαν τα αδέλφια του που τον είχαν φθονήσει. Εκείνος δεν τους κράτησε κακία, αντιθέτως τα προσκάλεσε μόνιμα στην Αίγυπτο μαζί με τους γονείς.

Ο Ιωσήφ λοιπόν αποτελεί προεικόνηση του Χριστού, που φθονήθηκε, επίσης, από τους ομοφύλους Του Ιουδαίους, πουλήθηκε από το μαθητή Του για τριάντα αργύρια και κλείσθηκε στο σκοτεινό λάκκο, τον τάφο.

Η άκαρπος συκή

Σήμερα μνημονεύουμε, επίσης και την άκαρπη συκιά, την οποία καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε αμέσως. Συμβολίζει τόσο τη Συναγωγή των Εβραίων, η οποία δεν είχε πνευματικούς καρπούς, όσο και κάθε άνθρωπο που στερείται πνευματικών καρπών, αρετών. Ήταν μία πράξη του Χριστού για να δείξει ότι δεν έχει μόνο δύναμη να ευεργετεί, αλλά και να τιμωρεί.

Ο ευαγγελιστής Μάρκος αναφέρει πως την ώρα που ο Χριστός καταράστηκε τη συκιά και ξεράθηκε, έπεσαν αμέσως τα φύλλα της και την επόμενη μέρα ξεράθηκε και η ρίζα της.

Οι μαθητές έμειναν άφωνοι από το θαύμα αλλά δεν ζήτησαν να μάθουν την βαθύτερη έννοιά του, αλλά είχαν την απορία «πως παραχρήμα εξηράνθη η συκή;». Πρώτη φορά είχαν δει τιμωρία της άψυχης φύσης.

Ο Χριστός παίρνοντας αφορμή από την απορία των μαθητών, χωρίς να εξηγήσει την συμβολική σημασία του θαύματος, τους δίδαξε για τη μεγάλη δύναμη της πίστης, που όταν συνοδεύεται από εσωτερική θέρμη και χωρίς τον παραμικρό δισταγμό μπορεί να κατορθώσει αφάνταστα πράγματα.

Η υμνογραφία αναφέρεται σήμερα στα δύο θέματα, αλλά και στην πορεία του Χριστού προς τα Πάθη.

Από το τροπάριο: «Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται…» οι ακολουθίες της Μ. Δευτέρας έως Τετάρτης λέγονται και «Ακολουθίες του Νυμφίου».

Λαογραφία

Σε πολλά μέρη είναι γνωστό για την εβδομάδα των Παθών ένα επιγραμματικό στιχούργημα, με διάφορες κατά τόπους παραλλαγές:

Μεγάλη Δευτέρα – μεγάλη μαχαίρα

Μεγάλη Τρίτη – μεγάλη λύπη

Μεγάλη Τετάρτη – ο Χριστός εχάθη

Μεγάλη Πέμπτη – ο Χριστός ευρέθη

Μεγάλη Παρασκευή – ο Χριστός στο καρφί

Μεγάλο Σάββατο – ο Χριστός στον τάφο

Μεγάλη Κυριακή – μπαμ απο δω, μπαμ απο κει,
τρων’ αρχόντοι και φτωχοί.