ΤΕΧΝΗ

Ο παραμορφωτικός καθρέφτης της Σίντι Σέρμαν

Η εικαστικός Σίντι Σέρμαν έκανε καριέρα φωτογραφίζοντας τον εαυτό της, όχι σαν να τραβάει selfies, αλλά σαν να ενσαρκώνει κάθε φορά μια διαφορετική περσόνα – ή περισσότερες! Μια αναδρομική έκθεση στο Παρίσι αναδεικνύει την αχαλίνωτη φαντασία της.

Πάρης Κορμάρης / 17/10/2020

Ο παραμορφωτικός καθρέφτης της Σίντι Σέρμαν

Στην αναδρομική έκθεση της Σίντι Σέρμαν που παρουσιάζεται στο Fondation Louis Vuitton, στο Παρίσι, η Αμερικανίδα εικαστικός είναι παντού και πουθενά. Παντού, γιατί η ίδια απεικονίζεται στα 170 έργα της, τα οποία χρονολογούνται από το 1975 μέχρι και σήμερα. Πουθενά, γιατί ο εαυτός της χάνεται πίσω από το μακιγιάζ και τα κοστούμια που επιλέγει.

Το στρατηγείο του Winston Churchill, έγινε ξενοδοχείο!

Κάθε σκηνικό που στήνει είναι σαν ένας ζωγραφικός πίνακας που απαθανατίζεται από το κλικ της φωτογραφική της μηχανής. Η ίδια κάνει τα πάντα ολομόναχη, από το μακιγιάζ και τα μαλλιά μέχρι το ντύσιμο και την πόζα.

«Έχω προσπαθήσει να χρησιμοποιήσω συγγενείς ή φίλους, ενώ μια φορά προσέλαβα βοηθό», έχει δηλώσει. «Όμως ακόμα κι όταν πλήρωνα κάποιον, ήθελα να ξεμπερδεύω μια ώρα αρχύτερα και να φεύγει από το στούντιο. Ένιωθα ότι τους επιβάλλομαι. Επίσης, είχα την αίσθηση ότι το διασκέδαζαν, μέχρι κάποιου σημείου, λες κι ήταν απόκριες ή παίζαμε μασκαρέματα. Τα επίπεδα που προσπαθώ να προσεγγίζω δεν έχουν καμία σχέση με διασκέδαση. Κατάλαβα ακόμα ότι ούτε εγώ ξέρω τι ζητάω από κάθε εικόνα, οπότε είναι δύσκολο να το εκφράσω σε κάποιον – τον οποιονδήποτε. Όταν δουλεύω μόνη μου, ουσιαστικά χρησιμοποιώ τον καθρέφτη προσπαθώντας να επιτύχω κάτι το οποίο ούτε η ίδια γνωρίζω μέχρι να το δω».

Όταν το καταφέρνει, είναι ένα είδος μαγείας: «Ξαφνικά το είδωλο που βλέπω δεν έχει καμία σχέση με μένα. Ξαφνικά, είναι σαν ένα φάντασμα που μόλις εμφανίστηκε μέσα στον καθρέφτη, και τότε ξέρω ότι ο χαρακτήρας είναι σωστός. Έχουν υπάρξει στιγμές που θυμάμαι κάτι τέτοιο να προκύπτει και να μην μπορώ να πιστέψω πως είμαι εγώ».

Γενημμένη στο Νιου Τζέρσεϊ, το 1954, η Σίντι Σέρμαν ήταν το 5ο παιδί της οικογένειας, με διαφορά 9 ετών από το προηγούμενο, κάτι που την έκανε να αισθάνεται αν όχι ανεπιθύμητη, πάντως εκτός πλαισίου. Μεγαλώνοντας στο Λονγκ Άιλαντ, όταν δεν σχεδίαζε μεταμφιεζόταν. «Υπάρχουν φωτογραφίες όπου είμαι ντυμένη σαν γριά», θυμάται. «Με ενδιέφερε περισσότερο να διαφέρω από τα άλλα κοριτσάκια, που ντύνονταν πριγκίπισσες ή νεράιδες ή όμορφες μάγισσες. Εγώ ήμουν η άσχημη γριά μάγισσα, ή το τέρας».

Ελλείψει πόρων, το 1972 γράφτηκε στο δημόσιο πανεπιστήμιο του Μπάφαλο, όπου το πρόγραμμα Καλών Τεχνών προέβλεπε και μάθημα φωτογραφίας. Την πρώτη χρονιά απέτυχε παταγωδώς, έχοντας όμως διαπιστώσει πως ούτε η ζωγραφική ήταν το φόρτε της, προσέγγισε το είδος εκ νέου και το εκτίμησε διαφορετικά. Ήταν μια εμπνευσμένη καθηγήτρια που την ώθησε να στρέψει πάνω της το φακό για να αντιμετωπίσει κάτι που φοβόταν: «Τράβηξα μια σειρά από φωτογραφίες στις οποίες στεκόμουν γυμνή μπροστά από τη φωτογραφική μηχανή. Έκανα μια-δυο τέτοιες σειρές και τότε ήταν που ξεκίνησα να χρησιμοποιώ τον εαυτό μου, ωστόσο την ίδια στιγμή δεν ήταν για μένα μια καλλιτεχνική άσκηση, αλλά σαν ψυχοθεραπεία ή κάτι τέτοιο. Μεταμόρφωνα το πρόσωπό μου πλάθοντας χαρακτήρες με το μακιγιάζ απλώς για να περνάω την ώρα μου».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Απολαύστε το μεγαλείο της φύσης μέσα από βραβευμένες φωτογραφίες

Το 1974, εγκαταστάθηκε με τον φίλο της στη Νέα Υόρκη, όπου τα έργα της άρχισαν να τραβούν την προσοχή. Πρώτη της μεγάλη επιτυχία, ήταν η σειρά που έγινε γνωστή ως «Untitled Film Stills», με 70 φωτογραφίες σαν καρέ από ταινίες β΄ διαλογής. Τότε, κόστιζαν 50 δολάρια η μία. Τον Μάιο του 2011 μια φωτογραφία του 1981 πουλήθηκε σε δημοπρασία του οίκου Christie’s έναντι 3,9 εκατομμυρίων δολαρίων, καταρρίπτοντας το μέχρι τότε σχετικό ρεκόρ.

«Όταν ξεκίνησα, στα μέσα της δεκαετίας του 1970, απλώς χαζολογούσα», έχει παραδεχτεί η Σέρμαν. «Δεν είχα την παραμικρή ιδέα ότι θα γινόμουν όντως καλλιτέχνης. […] Ήταν κάτι που προέκυψε φυσικά – η μια σειρά οδηγούσε στην άλλη. Υπήρξα πραγματικά τυχερή».

Η ίδια αφήνει πάντοτε επίτηδες τα έργα της άτιτλα, ώστε ο θεατής να πλάθει ανεπηρέαστος τις δικές του ιστορίες, ενώ κάποιες φορές αποσύρεται από το προσκήνιο φωτογραφίζοντας ιδιότυπες «νεκρές φύσεις», ιδίως όταν η συναισθηματική της κατάσταση δεν είναι καλή. Ακόμα όμως κι όταν είναι εκεί, συνάμα δεν είναι. «Κανένας από τους χαρακτήρες δεν είμαι εγώ», τονίζει. «Είναι οτιδήποτε άλλο, εκτός από μένα. Αν κάποιος φαίνεται να με πλησιάζει αρκετά, απορρίπτεται».