Μελίνα Μερκούρη: Σαν σήμερα πέθανε η «τελευταία Ελληνίδα Θεά»

Ήταν άνθρωπος ανοιχτός, φωτεινός, χειμαρρώδης, πρωτοποριακός. Την χαρακτήριζε η αγάπη της για την πατρίδα της, η ευθύτητα, η κομψότητα. Η Μαρία Αμαλία «Μελίνα» Μερκούρη υπήρξε η απόλυτη σταρ του κινηματογράφου με διεθνή ακτινοβολία και με ερμηνείες που έχουν καταγραφεί στις σελίδες της Έβδομης Τέχνης.

Το στρατηγείο του Winston Churchill, έγινε ξενοδοχείο!

Ήταν η μακροβιότερη Υπουργός Πολιτισμού, αφού όπως είχε πει ο Ανδρέας Παπανδρέου «άντεξε» και στους 16 ανασχηματισμούς κυβέρνησης. Με την παρουσία της σημάδεψε τον πολιτισμό της Ελλάδας και τον έφερε στις πρώτες σελίδες των εφημερίδων, αφού με απίστευτο πείσμα πάλλευε μέχρι την τελευταία στιγμή για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στο φυσικό τους χώρο, στο Μουσείο της Ακρόπολης. Πίστευε ακράδαντα, άλλωστε,  ότι ο Πολιτισμός είναι η βαριά βιομηχανία μας.

Η Μελίνα Μερκούρη, μια γενναία και ατίθαση καρδιά,  προερχόταν από εύπορη οικογένεια. Ανήσυχο πνεύμα κατάφερνε να βγάλει εις πέρας ό,τι έβαζε στόχο. Ο παππούς της, Σπυρίδων Μερκούρης, είχε διατελέσει για πολλά χρόνια δήμαρχος Αθηναίων. Ο πατέρας της, Σταμάτης Μερκούρης, ήταν αξιωματικός του Ιππικού και χρημάτισε βουλευτής και υπουργός.

«Στέλλα»

Το 1955 υπήρξε η χρονιά – σταθμός της καριέρας και της ζωής της. Ήταν η χρονιά που πρωταγωνίστησε στην πρώτη κινηματογραφική της ταινία, την «Στέλλα». Η ταινία διαγωνίστηκε στο Φεστιβάλ των Καννών και κατά την προβολή της γνώρισε κι ερωτεύθηκε τον Ζυλ Ντασέν με τον οποίο έμεινε μαζί του, ως το τέλος της ζωής της.

Θέατρο

Πρωτοεμφανίζεται στη θεατρική σκηνή το 1944 στο θέατρο Βρετάνια με το θίασο του Γιώργου Παππά και Αντώνη Γιαννίδη, με το έργο του Αλέξη Σολομού«Το μονοπάτι της Λευτεριάς» και στη συνέχεια συμμετέχει στο έργο του LaszloBus-Fekete «H κόμισσα και ο καμαριέρης».

Ακολουθούν: «Μις Μπα», «Θα σε παντρευτώ Τέρας», «Το Πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα», «Πωλείται Κέφι», «Η Μπόρα Πέρασε», «Επικίνδυνη Στροφή», «Ο Άνθρωπος και τα Όπλα», «Φαύλος Κύκλος», «Της Νύχτας τα Καμώματα», «Ένας Φίλος θα ‘ρθει απόψε»,«Τρισεύγενη», «Ανατολικά του Σουέζ», «Το πορτραίτο του ΝτόριανΓκρέυ», «Δεν θα τα πάρεις μαζί σου», «Άνθρωπος και Υπεράνθρωπος», «Γαμήλιο Εμβατήριο», «Ο Βασιλικός», «Το τραγούδι της Κούνιας».

Το 1949 στο Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν, ερμήνευσε την Μπλανς Ντιμπουά στο «Λεωφορείον ο Πόθος». Η παράσταση σημείωσε πραγματικό θρίαμβο τόσο εμπορικά όσο και καλλιτεχνικά. Στην πρεμιέρα το κοινό σηκώθηκε όρθιο φωνάζοντας ρυθμικά το όνομά της και ξέσπασε σε ένα παρατεταμένο χειροκρότημα. Ήταν ο ρόλος που επί της ουσίας την καθιέρωσε ως πρωταγωνίστρια. Ειδικά για την συγκεκριμένη παράσταση γράφτηκε το τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι «Χάρτινο το Φεγγαράκι».

Αθήνα – Παρίσι- Υόρκη

Από το 1951 αρχίζει να πρωταγωνιστεί παράλληλα και στην Γαλλική θεατρική σκηνή, όπου έγινε μούσα ενός από τους μεγαλύτερους θεατρικούς συγγραφείς της Γαλλίας, τουΜαρσέλΑσάρ. Το 1953 κερδίζει το έπαθλο «Μαρίκα Κοτοπούλη», ένα σημαντικό θεατρικό βραβείο που καθιέρωσε η Μαρίκα Κοτοπούλη για τις νέες ανερχόμενες ηθοποιούς.

Συνεχίζει την παράλληλη πορεία της και στις δύο σκηνές, την αθηναϊκή και την παριζιάνικη. Το 1960 παίζει με τεράστια επιτυχία στοΘέατρο Τέχνης το «Γλυκό Πουλί της Νιότης» με τον πρωτοεμφανιζόμενο τότεΓιάννη Φέρτη. Οι κριτικές είναι διθυραμβικές για την Μελίνα Μερκούρη, με κοινό και κριτικούς να αναφέρουν πως η Μελίνα Μερκούρη ήταν τόσο ρεαλιστική που δεν «έπαιζε» την Αλεξάνδρα Ντελ Λάγκο, αλλά «ήταν» η Αλεξάνδρα Ντελ Λαγκο επί σκηνής!

Επόμενος σημαντικός σταθμός στην θεατρική της καριέρα είναι το 1967 με το «IllyaDarling» που ανεβάζει, με προπωλημένα όλα τα εισιτήρια των παραστάσεων και με συμπρωταγωνιστή τονΝίκο Κούρκουλο, στο Μπρόντγουεϊ στις ΗΠΑ. Το έργο είναι η θεατρική διασκευή του κινηματογραφικού έργου «Never on Sunday» (Ποτέ την Κυριακή), που της είχε χαρίσει παγκόσμια αναγνώριση. Η παράσταση σημείωσε πραγματικό εμπορικό θρίαμβο.

Ζυλ Ντασσέν

Ο Ζυλ Ντασέν και η Μελίνα Μερκούρη παντρεύτηκαν στις 18 Μάϊου του 1966 στο δημαρχείο Λωζάνης. Ο Νίκος Κούρκουλος ήταν ο μόνος Έλληνας μάρτυρας στο γάμο. Ο άλλος μάρτυρας ήταν ο Ελβετός δικηγόρος του Ζυλ Ντασέν. «Είναι η πιο ευτυχισμένη στιγμή στη ζωή μου», φέρεται ότι δήλωσε η Μελίνα Μερκούρη. «Θα ήθελα να είχαμε παντρευτεί στην Ελλάδα, αλλά τότε θα έπρεπε να καλέσουμε πολύ κόσμο και δεν ταίριαζε ο θόρυβος και η φασαρία σε μια απλή τελετή που επισφραγίζει συμβίωση 10 χρόνων». Το ίδιο βράδυ ακολούθησε ελληνικότατο γλέντι με συρτάκι και πολύ κέφι στο Λωζάν Παλλάς.

Κινηματογράφος

Αρκετά σημαντική ήταν και η πορεία της στον διεθνή και ελληνικό κινηματογράφο. Της χάρισε αρκετά βραβεία με κορυφαίο το βραβείο πρώτης γυναικείας ερμηνείας του Φεστιβάλ των Καννών και επίσης μία υποψηφιότητα για Όσκαρ για το «Ποτέ την Κυριακή» (Never on Sunday) το οποίο έχασε απ’ την Ελίζαμπεθ Τέιλορ το 1960.  Επίσης βραβεύτηκε με το ιταλικό βραβείο Ντονατέλλο (Donatello) για την ερμηνεία της στο «Τοπ Καπί» το 1965. Υπήρξε τρεις φορές υποψήφια για Χρυσές Σφαίρες (Golden Globes) και δυο φορές υποψήφια στα βραβεία BAFTA.

Το κινηματογραφικό της ντεμπούτο έγινε με ένα θεατρικό έργο που είχε γραφτεί από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη ειδικά για τη Μελίνα Μερκούρη, το «Στέλλα με τα κόκκινα γάντια», που στην ταινία είχε τον τίτλο «Στέλλα» (1955).

Το 1957 παίζει στην πρώτη της ξενόγλωσση ταινία, σε σκηνοθεσία του Ζυλ Ντασέν με τίτλο «Celuiquidoitmourir», βασισμένο στο μυθιστόρημα τουΝίκου Καζαντάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται».

Με το «Ποτέ την Κυριακή» το 1960, απέκτησε παγκόσμια αναγνώριση. Έγινε διεθνής σταρ και η Ελλάδα παγκόσμιος προορισμός.

Το 1965, γυρίζει για το αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυοABC, ένα αφιέρωμα με τίτλο «Η Ελλάδα της Μελίνας»

Ερμηνεύτρια

Η Μελίνα Μερκούρη τραγουδούσε από τα παιδικά της χρόνια. Έχει τραγουδήσει μεγάλους Έλληνες συνθέτες,Μάνο Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη, Σταύρο Ξαρχάκο, Γιάννη Μαρκόπουλο, Βασίλη Τσιτσάνη αλλά και κορυφαία ερμηνεία μουσικών έργων των Κουρτ Βάιλ και Μπέρτολτ Μπρεχτ. Εμφανίσεις έκανε και στην τηλεόραση, σε σειρά ντοκιμαντέρ του BBC σε επεισόδιο με τίτλο «Η Ελλάδα της Μελίνας», από όπου και ο ομώνυμος δίσκος του Σταύρου Ξαρχάκου, όπως και σε σήριαλ και εκπομπές στη Γαλλική και τη Γερμανική τηλεόραση. Επίσης έγραψε και ένα βιογραφικό βιβλίο με τίτλο «Γεννήθηκα Ελληνίδα»

Πολιτική

Διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού κατά τα χρονικά διαστήματα 1981 – 1989 και 1993 – 1994,  θέση η οποία της έδωσε το έναυσμα για να ξεκινήσει εκστρατεία για την επιστροφή των κλεμμένων Γλυπτών της Ακρόπολης από τον Λόρδο Έλγιν, τα οποία βρίσκονται στις προθήκες του Βρετανικού Μουσείου, να δημιουργήσει το θεσμό των δημοτικών περιφερειακών θεάτρων (γνωστά ως ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.) με σκοπό την πολιτιστική ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας αλλά και τον θεσμό των πολιτιστικών πρωτευουσών της Ευρώπης, με πρώτη την Αθήνα το 1985.

Στη δεύτερη θητεία της στο Υπουργείο Πολιτισμού έδωσε μεγάλη σημασία στην εισαγωγή του Πολιτισμού και της Θεατρικής Αγωγής στα σχολεία από την πρώτη του δημοτικού, γνωστό ως το Πρόγραμμα «ΜΕΛΙΝΑ – Εκπαίδευση και Πολιτισμός».

Το πρόγραμμα αυτό, η Μελίνα το παρουσίασε λίγο πριν ταξιδέψει στις ΗΠΑ για λόγους υγείας και αποτέλεσε μια από τις μεγάλες της παρακαταθήκες στον πολιτισμό.

Καταβεβλημένη από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο άφησε την τελευταία της πνοή στο νοσοκομείο Memorial της Νέας Υόρκης, την Κυριακή 6 Μαρτίου του 1994.

Η σορός της έφτασε στην Ελλάδα στις 8 Μαρτίου-Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας- του 1994 και τέθηκε σε διήμερο λαϊκό προσκύνημα στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης Αθηνών, ενώ ταυτόχρονα κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος. Την Πέμπτη 10 Μαρτίου του 1994 ψάλθηκε η νεκρώσιμος ακολουθία στον Καθεδρικό Ναό Αθηνών και αμέσως μετά εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι τη συνοδεύουν ως το Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών.

Ήταν η πρώτη Ελληνίδα που κηδεύτηκε με τιμές αρχηγού κράτους. Ενταφιάστηκε σε οικογενειακό τάφο.

Ο θάνατός της προκάλεσε πρωτόγνωρες εκδηλώσεις συγκίνησης σε όλο τον κόσμο. Πολλοί πολιτικοί ηγέτες έστειλαν συλλυπητήρια μηνύματα στην οικογένειά της και στην Ελλάδα. Την ώρα της κηδείας της τα θέατρα και τα μαγαζιά στοΜπρόντγουεϊ παρέμειναν κλειστά, ενώ έσβησαν  τα φώτα για ένα λεπτό σε ένδειξη πένθους. Η Μελίνα υπήρξε η μοναδική ξένη ηθοποιός που τιμήθηκε με αυτό τον τρόπο από το Μπρόντγουεϊ. 

Επίσης έχει ιδρυθεί, σύμφωνα με επιθυμία της, από το σύζυγό της Ζυλ Ντασέν και με τη συμμετοχή προσωπικοτήτων παγκόσμιας ακτινοβολίας, όπως ο νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης, ο Γάλλος πολιτικός Ζακ Λανγκ κ.ά. το Πολιτιστικό Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη, το οποίο έχει ως στόχο την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα.

(Φωτογραφία εξωφύλλου: Instagram @rkrassaki)