Πνευμονολογική αποκατάσταση

Περισσότεροι από 86.000 άνθρωποι παγκοσμίως έχουν μέχρι στιγμής αναρρώσει από την αναπνευστική ανεπάρκεια που προκάλεσε ο COVID-19. Τώρα οι ερευνητές από το Χονγκ Κογκ δηλώνουν ότι ασθενείς που εκδήλωσαν λοίμωξη του κατώτερου αναπνευστικού λόγω του ιού, μπορεί να εμφανίσουν ελάττωση της αναπνευστικής λειτουργίας συνεπεία ίνωσης.

Το στρατηγείο του Winston Churchill, έγινε ξενοδοχείο!

Τι αφορά;

Ένα κομμάτι της πνευμονολογικής αποκατάστασης αφορά στην εκπαίδευση της κατανόησης της πάθησης και στην διαχείριση της χρόνιας πνευμονοπάθειας. Επίσης αφορά στην εκγύμναση των ασθενών στο ίδιο επίπεδο άσκησης με λιγότερο λαχάνιασμα. Γυμνάζοντας τους πνεύμονες και τους μύες τους, γίνονται πιο ενεργοί ενώ παράλληλα μειώνονται οι επισκέψεις τους στα νοσοκομεία.

Σε ποιους απευθύνεται;

Απευθύνεται σε ασθενείς που πάσχουν από μία πνευμονοπάθεια που τους δυσκολεύει στην αναπνοή και το κυριότερο δυσκολεύονται στην καθημερινότητά τους παρά τη φαρμακευτική αγωγή. Πιο συγκεκριμένα οι ασθενείς αυτοί πάσχουν από πνευμονοπάθειες:

1. Αποφρακτικού τύπου
2. Περιοριστικού τύπου
3. Πνευμονικής κυκλοφορίας
4. Κυστική Ίνωση

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ Τροφές που βοηθάνε στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας συστήματος

Ποιοι προτείνουν και επιβλέπουν;

Η ομάδα αποκατάστασης περιλαμβάνει τον πνευμονολόγο, το φυσίατρο, φυσικοθεραπευτές, νοσηλεύτριες, γυμναστές και διαιτολόγους. Όλοι μαζί συνδράμουν στη δημιουργία ενός προγράμματος ειδικού για τον ασθενή. Πριν από την εφαρμογή κάθε προγράμματος βασική προϋπόθεση είναι η αξιολόγηση της κατάστασης του αρρώστου με:

1) Σπυρομετρικό έλεγχο

2) Αέρια αίματος

3) Σωματομετρικό έλεγχο. Σε ασθενείς με διαταραχές του θωρακικού τοιχώματος, οπωσδήποτε δοκιμασία άσκησης σε δαπεδοεργόμετρο ή κυκλιοεργόμετρο.

Πνευμονοπάθειες αποφρακτικού τύπου

Αφορούν στο πνευμονικό εμφύσημα, στο βρογχικό άσθμα και στη χρόνια βρογχίτιδα. Οι παράγοντες που περιορίζουν την ικανότητα άσκησης των αρρώστων αυτών είναι ο περιορισμένος μέγιστος πνευμονικός αερισμός και η αύξηση των ενεργειακών αναγκών και της κατανάλωσης οξυγόνου των αναπνευστικών μυών. Μελέτες έδειξαν ότι η συστηματική άσκηση καθιστά τους αποφρακτικούς αρρώστους  να εκτελούν με μεγαλύτερη άνεση και αποτελεσματικότητα τις δραστηριότητες της καθημερινότητάς τους λόγω της βελτίωσης της νευρομυικής συνέργειας των σκελετικών μυών και του αερόβιου μεταβολισμού τους. Η εισπνοή οξυγόνου κατά τη διάρκεια της άσκησης βελτιώνει την ικανότητα τους στην εκτέλεση του προγράμματος κυρίως αν παρουσιάζουν υποξυγοναιμία. Επιβάλλεται δε η εισπνοή οξυγόνου στους αρρώστους οι οποίοι σε κατάσταση ηρεμίας έχουν μερική πίεση του οξυγόνου κάτω από 80 mmHg. Όταν πρόκειται για αρρώστους στους οποίους υπάρχει κίνδυνος πρόκλησης βρογχόσπασμου, η προφυλακτική χρήση βρογχοδιασταλτικών φαρμάκων πριν από την άσκηση μπορεί να ωφελήσει σημαντικά και να προλάβει την εμφάνιση του, η οποία και θα αναστείλει την εξέλιξη της άσκησης.

Πνευμονοπάθειες περιοριστικού τύπου

Αφορούν στην πνευμονική ίνωση, στην πνευμονοπάθεια στην αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, στην πνευμονοπάθεια μετά από εκτομές κ.ά. Οι παράγοντες που περιορίζουν την ικανότητα σωματικής άσκησης σε αρρώστους με περιοριστικού τύπου πνευμονοπάθεια είναι:

α. Η αδυναμία εξασφάλισης επαρκούς κυψελιδικού αερισμού και

β. Υποξυγοναιμία.

Οι παθήσεις αυτές, πνευμονικές και μη, περιορίζουν την έκπτυξη των πνευμόνων μειώνοντας των πνευμονικό αερισμό, τη ζωτική χωρητικότητα και την ολική πνευμονική χωρητικότητα. Η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής του προγράμματος άσκησης εξαρτάται κυρίως από το είδος και την έκταση την περιοριστικής βλάβης:

1. Στις πνευμονικές παθήσεις περιοριστικού τύπου δεν παρατηρείτε σημαντική βελτίωση εκτός και ανά ελέγχεται αποτελεσματικά με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή

2. Αντίθετα στις εξωπνευμονικές παθήσεις, οι ασθενείς ωφελούνται περισσότερο και ιδιαίτερα στις διαταραχές του θωρακικού τοιχώματος όπως κυφοσκολιώσεις και αγκυλοποιητική σπονδυλαρθρίτιδα.

Εδώ τα αποτελέσματα της άσκησης είναι θεαματικά. Η βελτίωση που παρατηρείται στους αρρώστους αυτούς αποδίδεται στους ίδιους περίπου παράγοντες που ισχύουν για τις πνευμονοπάθειες αποφρακτικού τύπου. Και στους νοσούντες από περιοριστικού τύπου πνευμονοπάθεια, εάν υπάρχει πρόβλημα υποξυγοναιμίας, η χορήγηση οξυγόνου κατά την άσκηση  βοηθάει πολύ.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ Η αϋπνία σε παχαίνει

Παθήσεις πνευμονικής κυκλοφορίας

Αφορούν στην πνευμονική εμβολή, στην πνευμονική υπέρταση και στην πνευμονική αγγειίτιδα. Στις παθήσεις αυτές παρατηρείται:

1) Αύξηση λειτουργικού νεκρού χώρου

2) Αύξηση του έργου των αναπνευστικών μυών

3) Ελάττωση του κορεσμού του αρτηριακού αίματος

4) Υποξυγοναιμία.

Με τους ασθενείς αυτούς πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί ιδιαίτερα αν παρουσιάζουν υποξυγοναιμία σε κατάσταση ηρεμίας. Η εισπνοή οξυγόνου επιβάλετε.

Κυστική Ίνωση

Πρόκειται για κληρονομική πάθηση. Οι ασθενείς υποφέρουν από μεικτού τύπου (αποφρακτική-περιοριστική) πνευμονοπάθεια, όπου οδηγεί σε υποξία, πνευμονική υπέρταση και τελικά θάνατο.

Πρόγραμμα ασκήσεων

1. Είδος άσκησης: Αρχικά εφαρμόζουμε απλές ασκήσεις ευκαμψίας και μυϊκής χαλάρωσης, ήπιες ασκήσεις εύρους κίνησης και αντίστασης. Αργότερα προσθέτουμε αερόβιες δραστηριότητες με σκοπό τη βελτίωση της καρδιοαναπνευστικής αντοχής. Υπάρχουν διάφορα προγράμματα άσκησης που μπορούν να εφαρμοστούν ανάλογα με τις ατομικές ικανότητες του αρρώστου και τη σοβαρότητα της πάθησης του, όπως προγράμματα ασκήσεων σε καθιστή θέση, στο κρεβάτι και σε όρθια στάση, βάδισμα, τρέξιμο, άνοδος κλίμακας, κολύμβηση, αθλοπαιδιές, στατικό ποδήλατο και άλλα. Πάντα προσέχουμε τον συγχρονισμό της αναπνοής.
2. Ένταση του προγράμματος: Το πρόγραμμα αρχίζει με ήπια ένταση, με την πάροδο όμως του χρόνου η ένταση όπως και η διάρκεια του προγράμματος άσκησης αυξάνονται προοδευτικά μέχρι να εμφανιστούν συμπτώματα κόπωσης. Από το σημείο αυτό και μετά η ένταση της άσκησης ελαττώνεται ελαφρά και συνεχίζεται έτσι ωσότου βελτιωθεί η ικανότητα του αρρώστου στην αύξηση της καταβαλλόμενης προσπάθειας.
3. Διάρκεια του προγράμματος: Στην αρχή η διάρκεια κάθε συνεργίας είναι περιορισμένη και η προσπάθεια έχει διαλείποντα χαρακτήρα με μεσοδιαστήματα ανάπαυσης. Με την πάροδο του χρόνου η βελτίωση του αρρώστου καθιστά ανοιχτή την σταδιακή αύξηση της διάρκειας και της έντασης κάθε συνεδρίας. Ο ρυθμός αύξησης της διάρκειας εξαρτάται από τη σοβαρότητα της πάθησης και από την ηλικία του αρρώστου. Ο καλύτερος συνδυασμός έντασης και διάρκειας της άσκησης είναι εκείνος που επιτρέπει τον άρρωστο να εκτελεί ασκήσεις σταθερά τουλάχιστον επί 15 λεπτά και ταυτόχρονα να μην αισθάνεται κόπωση για διάστημα μίας ώρας μετά την προσπάθεια. Όσο βελτιώνεται η κατάσταση του αρρώστου, η συχνότητα συνεδριών άσκησης σταθεροποιείται στις 2 με 3 συνεδρίες την εβδομάδα.

Αναπνευστικές ασκήσεις

Ως προς το σκέλος της αναπνευστικής αποκατάστασης ο άρρωστος διδάσκεται:

α. σωστή αναπνοή

β. να παίρνει βαθιές αναπνοές

γ. να εκπνέει με μισόκλειστα χείλη.

Με τον τρόπο αυτό ο άρρωστος μπορεί να διατηρεί ανοικτούς τους μικρούς αεραγωγούς με αποτέλεσμα την ελάττωση της δύσπνοιας. Με την απότομη εκπνοή (χνότισμα) ο άρρωστος μπορεί να πετύχει την απομάκρυνση των βρογχικών εκκρίσεων από τους κεντρικούς κλάδους του βρογχικού δέντρου όπως και με τον βήχα. Σε μερικές περιπτώσεις το χνότισμα είναι πιο ενεργητικό αν δεν προκαλεί ερεθισμό και εμφανίζει λιγότερο πόνο από τον βήχα. Εφαρμόζεται κυρίως σε νευρομυικές παθήσεις λόγω χαλάρωσης των αναπνευστικών μυών. Η παρότρυνση στον κατακεκλιμένο άρρωστο να αλλάζει θέσεις συχνά συμβάλει σημαντικά στην καλή εξέλιξη του επιτυγχάνοντας α. αύξηση αερισμού σε όλα τα πνευμονικά τμήματα β. καθαρισμό των βρόγχων από τις εκκρίσεις και γ. πρόληψη των κατακλίσεων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ Τρόποι για να μην νιώθουμε εξαντλημένοι στη διάρκεια της ημέρας

Τεχνικές και μέθοδοι που εφαρμόζονται στην αναπνευστική αποκατάσταση

1. Χαλάρωση αναπνευστικών μυών. Σκοπός είναι η μείωση της έντασης των μυών και η μείωση του άγχους για να αντιμετωπιστεί καλύτερα η ασθένεια. Η μάλαξη συμβάλει ιδιαίτερα έχοντας σκοπό να ελαττώσει τις επώδυνες συσπάσεις των μυών με αποτέλεσμα τη βελτίωση του αερισμού. Επίσης η εκμάθηση θέσεων χαλάρωσης παίζουν σημαντικό ρόλο στην αποκατάσταση του ασθενή.
2. Τρόποι ελεγχόμενης αναπνοής – Τρόπος έλεγχος βήχα – Καθαρισμός βρόγχων. Σκοπός είναι η εκμάθηση της συγχρονισμένης, της επιταχυνόμενης, της θωρακικής, της διαφραγματικής και της αναπνοής με σφιγμένα χείλη. Επίσης ο ασθενής εκπαιδεύεται στον ελεγχόμενο βήχα και στο βήχα με τη βοήθεια των χεριών.
3. Αναπνευστικές ασκήσεις και ασκήσεις αναπνευστικών μυών. Η άσκηση μπορεί να γίνει συμμετρικά και στα δυο ημιθωράκια ή ασύμμετρα ανάλογα με τη θέση που δίνουμε στον άρρωστο και τον περιορισμό των κινήσεων του θώρακα η της κοιλιάς. Η ενέργεια των αναπνευστικών μυών στο σκελετό του θώρακα εξαρτάται από τη φορά των μυϊκών ινών σε σχέση προς τον άξονα της σπονδυλικής στήλης. Υπάρχουν τρεις ομάδες μυών. Ευθείς, λοξοί και εγκάρσιοι. Σε κάθε ομάδα υπάρχουν εισπνευστικοί και εκπνευστικοί μύες. Με την αρμονική συνεργασία εισπνευστικών και εκπνευστικών μυών γίνεται σύγχρονη αυξομείωση των τριών διαμέτρων του θώρακα: κατακόρυφη, προσθοπίσθια και εγκάρσια.

Διάφραγμα. Ανάλογα με τη στάση μεταβάλλεται η θέση, η μορφή και η κινητικότητα του διαφράγματος. Καλύτερη άσκηση του διαφράγματος μπορούμε να πετύχουμε με τους εξής τρόπους.

1. Ακινητοποιώντας το θώρακα με τα χέρια το διάφραγμα δουλεύει περισσότερο.

2. Με τοποθέτηση βάρους (π.χ.σάκους άμμου) στο επιγάστριο.

3. Με διπλή διαφραγματική εισπνοή

4. Με ερεθισμό του φρενικού νεύρου με φαραδικό ρεύμα 5. Με χρήση εξασκητών αναπνοής.

5. Ασκήσεις ελεύθερες, ενεργητικές και αμφοτερόπλευρες. Ο χρόνος της εκπνοής στις ενεργητικές ασκήσεις είναι ίσος με το χρόνο εισπνοής. Η επιλογή της αρχικής θέσης για την εκτέλεση της άσκησης μπορεί να είναι ημικαθιστική, καθιστική ή όρθια ανάλογα με την κατάσταση και τη δυνατότητα του ασθενή. Οι αναπνευστικές ασκήσεις συνδυάζονται με κινήσεις των άνω άκρων και του κορμού. Η τεχνική περιλαμβάνει βαθιά και αργή εισπνοή με σύγχρονη απαγωγή, ή κάμψη, ή έξω στροφή, ή περιαγωγή των άνω άκρων και στη συνέχεια αργά και βαθιά εκπνοή με σύγχρονη επαναφορά των άκρων.

Της Ειρήνης Κοντοπούλου MD, MSc, Φυσιάτρου – Υγιεινολόγου, Sport Medicine- Acupuncture Specialist,
European Board Certified
www.cosmeticacupuncture.gr