Πάρις Μηλίτσης: “Η συγγραφή ενός βιβλίου είναι μια διαδικασία αυτογνωσίας”

Ο Πάρις Μηλίτσης με σπουδές στα παιδαγωγικά, τα οικονομικά και στη ψυχολογία, έχοντας υπογράψει τα περισσότερα μαθητικά βοηθήματα καθότι δάσκαλος , καθηγητής οικονομικών και σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού, κυκλοφόρησε πρόσφατα το καινούργιο του βιβλίο “Αραπιάν Τσαρσί-Αθήνα”. Ένα βιβλίο που γράφτηκε με θέα την παραλία της Καβάλας, υπό τη σκιά του Παγγαίου Όρους, εκεί όπου βρίσκεται η Νέα Ηρακλείτσα, εκεί όπου μένει μόνιμα με την οικογένειά του ο συγγραφέας.

Το στρατηγείο του Winston Churchill, έγινε ξενοδοχείο!

Πώς δημιουργήθηκε η ιδέα του συγκεκριμένου βιβλίου;

Ξεκίνησα με βάση ένα διήγημα το οποίο είχα συγγράψει πριν κάποια χρόνια και σιγά σιγά άρχισα να πλάθω γύρω του τις υπόλοιπες ιστορίες. Η ειρωνεία είναι ότι, όταν τελείωσα, ακριβώς την τελευταία στιγμή, αποφάσισα να αφαιρέσω το αρχικό διήγημα! Το έκανα για να ελαφρύνω την πλοκή ώστε το βιβλίο να γίνει πιο προσιτό στον αναγνώστη. Πηγή έμπνευσης για το μέρος του βιβλίου που σχετίζεται με την Καταστροφή της Σμύρνης, υπήρξαν οι ιστορίες που άκουσα και διάβασα για τη Μικρά Ασία, όταν άρχισα να εργάζομαι ως εκπαιδευτικός στην περιοχή της Καβάλας. Με τον καιρό έθεταν ερωτήματα μέσα μου που ολοένα και πιο επιτακτικά απαιτούσαν να πάρουν μια συγκεκριμένη μορφή και να βρουν διέξοδο προς τα έξω.

Τι σημαίνει ο τίτλος του  «Αραπιάν Τσαρσί – Αθήνα»;

Αραπιάν Τσαρσί ονομαζόταν μια κλειστή αγορά στην Σμύρνη, στην οποία ο πατέρας της κεντρικής ηρωίδας, ένας πλούσιος Σμυρνιός, είχε την επιχείρησή του. Από το Αραπιάν Τσαρσί στις αρχές του 1900 αρχίζει να ξετυλίγεται χρονολογικά το κουβάρι αυτής της μυθοπλασίας. Ο αναγνώστης, μέσω της ζωής της συγκεκριμένης ηρωίδας, ξεκινά ένα ταξίδι από την Σμύρνη εκείνης της εποχής, συνεχίζει στην Αθήνα του 1922 και φτάνει στην Αθήνα του 2015. Στην πραγματικότητα όμως, το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου καταλαμβάνουν ιστορίες άλλων ηρώων που ζουν στη σύγχρονη εποχή. Διαπραγματεύεται θέματα αγάπης και μίσους, κι έχει να κάνει με έρωτες, απιστίες, τρομοκρατικές ενέργειες και πολιτικές αναζητήσεις. Οι ιστορίες αυτές, ενώ αρχικά δείχνουν να είναι ανεξάρτητες και αυτόνομες, σιγά σιγά αρχίζουν να συνδέονται μεταξύ τους. Συνδετικός ιστός είναι τρία μυστικά γυναικών, που βγαίνουν στην επιφάνεια είτε γιατί υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος είτε απλά γιατί έχει επέλθει το πλήρωμα του χρόνου. Το «Αραπιάν Τσαρσί – Αθήνα» είναι ένα ταξίδι στον χώρο και στο χρόνο, ένα ταξίδι εικόνων, σκέψεων και συναισθημάτων.

 Τα μαθητικά βοηθήματα οδήγησαν στη συγγραφή βιβλίων ή ήταν κάτι που πάντα υπήρχε ως σκέψη κι έγινε πράξη;

 Τα σχολικά βοηθήματα απαιτούσαν εξειδικευμένες γνώσεις και τεχνικές που τις γνώριζα αρκετά καλά γιατί σχετίζονταν με το αντικείμενο της εργασίας μου. Ήξερα τι ήταν αυτό που ήθελα να κάνω, καθώς και με ποιον τρόπο μπορούσα να το κάνω. Δεν ήταν εύκολη διεργασία, άλλα η πορεία της ήταν προδιαγεγραμμένη και κάτω από αυτό το πρίσμα η συγγραφή των σχολικών βοηθημάτων είχε για μένα το λιγότερο, σχετικά, ψυχικό κόστος. Στο μυθιστόρημα, κατά βάση είχα να μεταφέρω στον αναγνώστη τις δικές μου σκέψεις –αρκετές από τις οποίες ξεκαθαρίζονταν κατά τη διάρκεια της συγγραφής– και τα δικά μου συναισθήματα.  Για να τα αποτυπώσω πάνω στο χαρτί έπρεπε να κάνω ιστορική έρευνα, να φτιάξω ιστορίες με τον νου μου, και να βάλω τη φαντασία μου να δουλέψει. Σε γενικές γραμμές και για τα δύο είδη γραφής απαιτούνταν γνώσεις, χρόνος και προσοχή στην οργάνωση και στη μέθοδο. Η συγγραφή των λογοτεχνικών βιβλίων  προϋπήρχε μέσα μου αρκετά  χρόνια αυτής των σχολικών βοηθημάτων και κατά καιρούς έβρισκε διεξόδους. Άρχισε όμως να παίρνει μια πιο συγκεκριμένη μορφή και να έχω απαιτήσεις και προσδοκίες από αυτή, μόνο όταν αποφάσισα να ασχοληθώ πιο συστηματικά μαζί της. Σε γενικές γραμμές θα έλεγα ότι το ένα είδος γινόταν παράλληλα με το άλλο και ότι το ένα με βοήθησε στη συγγραφή του άλλου.

Πώς αισθάνεται ένας συγγραφέας όταν στέκεται απέναντι από τους ήρωές του; Τον οδηγούν ή έχει αποφασίσει εξ αρχής την πορεία τους;

Οι ήρωες αυτού του βιβλίου είναι τελείως αυτόνομοι. Καθένας έχει τη δική του πορεία. Ως συγγραφέας ήξερα ελάχιστα γι’ αυτούς όταν πρωτάρχισα να γράφω. Μάλιστα, μέσω internet, αναζήτησα φωτογραφίες διαφόρων προσώπων, όπως τους φανταζόμουν, ώστε να έχω τουλάχιστον μια εξωτερική εικόνα για τον καθένα τους. Το μόνο που είχα στα χέρια μου για την πορεία τους ήταν ένα σχέδιο που όσες φορές προσπάθησα να το ακολουθήσω, άλλες τόσες φορές αναγκάστηκα να το αλλάξω. Οι ήρωες εξελίχθηκαν από μόνοι τους, σαν ο καθένας τους να είχε τη δική του ζωή και να την καθόριζε όπως ήθελε. Εγώ απλώς ήμουν κάποιος που κατέγραφε τις πράξεις, τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Ήταν τόσο αυτόνομοι που οι αντιδράσεις τους κάποιες φορές ξάφνιαζαν και εμένα τον ίδιο!

(Η επίσημη παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει στις 6 Μαϊου στην Αθήνα)

Νοιώθεις σαν να βλέπεις μία ταινία μπροστά σου;

Αρκετές φορές την ώρα που έγγραφα είχα την αίσθηση ότι παρακολουθούσα τη ζωή των ηρώων να ξετυλίγεται μπροστά σε μια οθόνη. Μάλιστα, υπήρξαν και φορές που, όταν έπρεπε να περιγράψω κάποια σημαντική σκηνή, πάγωνα την εικόνα στο μυαλό μου κι ύστερα την έπαιζα ξανά και ξανά μου σαν να ήταν καρέ κάποιας κινηματογραφικής ταινίας. Έχω διαπιστώσει πως όταν γράφω μου αρέσει να φτιάχνω πρώτα εικόνες με το μυαλό μου κι ύστερα να προσπαθώ να τις μεταφέρω πάνω στο χαρτί.

Τι είναι η συγγραφή για εσένα;

Πάνω απ’ όλα είναι έκφραση. Είναι μια εσωτερική ανάγκη που ζητά επιτακτικά να βγει προς τα έξω και να ικανοποιηθεί. Είναι σκέψεις, προβληματισμοί και συναισθήματα που ζωντανεύουν από μόνα τους κι απαιτούν να αποτυπωθούν πάνω σε ένα κομμάτι χαρτί. Πέρα από αυτό όμως, η συγγραφή είναι μια εσωτερική παρόρμηση που όσο επίμονα ζητά να βγει και πάρει μια συγκεκριμένη μορφή άλλο τόσο επίμονα ζητά και να μοιραστεί. Αν δεν μετατραπεί σε βιβλίο ή σε ένα οποιοδήποτε άλλο έντυπο μέσο για να διαβαστεί από άλλους ανθρώπους, τότε παραμένει μια ανάγκη ανολοκλήρωτη.

Ποιους θεωρείς τους πιο αντικειμενικούς κριτές σου;

Σέβομαι κάθε κριτική. Η θετική είναι καλοδεχούμενη και με σπρώχνει να συνεχίσω. Η αρνητική είναι εξίσου σημαντική γιατί με βοηθά να βελτιωθώ μέσα από τις αδυναμίες και τα λάθη μου. Οι φίλοι και οι γνωστοί, δύσκολα κάνουν αντικειμενική κριτική. Στην καλύτερη περίπτωση συζητούν για κάποιον χαρακτήρα του έργου και για την πλοκή του ή φέρνουν αντιρρήσεις για το τέλος του βιβλίου, στην περίπτωση που αυτό δεν επιβεβαιώνει τις προσδοκίες τους. Πιστεύω πως οι πιο αντικειμενικοί κριτές είναι εκείνοι οι αναγνώστες που δεν με γνωρίζουν και δεν τους γνωρίζω. Αυτοί που ενδεχομένως θα συναντήσω να διαβάζουν το βιβλίο μου σε ένα καφέ ή σε μια πλατεία, ή αυτοί που θα τύχει να κρυφακούσω να συνομιλούν με τους φίλους τους για το περιερχόμενο του βιβλίου. Μόνο τα δικά τους βλέμματα και οι δικές τους κουβέντες θα μπορούσαν να μου μεταφέρουν μια αλήθεια που θα βρισκόταν πιο κοντά στην αντικειμενικότητα.

Κάθε ιστορία, όσο φανταστική, κι αν είναι, κουβαλά μνήμες, στοιχεία του χαρακτήρα του συγγραφέα. Εσύ αποστασιοποιείσαι πλήρως; Συναντάς κάπου τον εαυτό σου; Γνωρίζεις, ίσως, κάποιες άλλες πλευρές του;

Πολλές από τις σκέψεις και τα συναισθήματα των ηρώων έχουν προσωπικό χαρακτήρα, όμως, υπάρχουν σκέψεις και συναισθήματα που μου τα επιβάλλουν οι ίδιοι οι ήρωες! Δεν μπορώ να πω ότι βλέπω τον εαυτό μου σε κάποιον συγκεκριμένο ήρωα, θα έλεγα πως απ’ τον καθένα τους υπάρχουν κομμάτια μέσα μου. Η συγγραφή ενός βιβλίου από μόνη της είναι μια διαδικασία αυτογνωσίας. Οι ρόλοι που καταγράφει ο συγγραφέας είναι, στην ουσία, ρόλοι μέσω των οποίων γνωρίζει κι άλλες πτυχές του εαυτού του. Όπως κάθε παιχνίδι ρόλων έτσι και η συγγραφή είναι από μόνης της μια πράξη εσωτερικής διερεύνησης και πληρέστερης γνώσης του εαυτού.

Θα ήθελες να δεις τα βιβλία σου να γίνονται ταινίες ή σήριαλ;

Ποιος συγγραφέας δε θα το ήθελε, με την προϋπόθεση, φυσικά, να μεταφερόταν πιστά το πνεύμα του βιβλίου! Μπορεί η λογοτεχνία κι ο κινηματογράφος να αποτελούν δυο διαφορετικά είδη τέχνης, αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται μεταξύ τους. Η λογοτεχνία είναι κατά βάση μια νοητική εμπειρία, ενώ η ταινία ή το σήριαλ αποτελεί για τον θεατή μια οπτικοακουστική εμπειρία. Ο αναγνώστης του βιβλίου ακολουθεί την πλοκή βάζοντας τη δική του φαντασία να δουλέψει, ενώ ο θεατής μιας  ταινίας ή ενός σήριαλ ακολουθεί κατά βάση τη φαντασία του σκηνοθέτη. Σε τελική ανάλυση το ζητούμενο είναι ο αναγνώστης κι ο θεατής να μην απογοητευτούν και να μην αισθανθούν ότι έχουν χάσει άσκοπα τον χρόνο τους. Μόνο σε αυτή την περίπτωση μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι τόσο το βιβλίο όσο και η ταινία έχουν πετύχει τον στόχο τους.