Λήδα Ρουμάνη: «Μεγάλα ταξίδια»

Ήταν 2007 όταν, μία ημέρα, χτύπησε το τηλέφωνό μου και στην άλλη άκρη της γραμμής, ήταν η Λήδα Ρουμάνη, η προσωπική συνεργάτης της Ελευθερίας Αρβανιτάκη που ήθελε να κλείσουμε ένα ραντεβού. Με φωνή ζεστή, σταθερή, ευγενική κι απόλυτα ξεκάθαρη, ορίσαμε τη συνάντησή μας, με αφορμή την επικοινωνία και προβολή του cd «Δυνατά» με το οποίο η καταξιωμένη ερμηνεύτρια γιόρταζε τα 20 χρόνια της στη δισκογραφία (σ. σ. συνεργαστήκαμε και στην επόμενη δουλειά της). Από την πρώτη κιόλας συνάντησή μας, όλα έδειχναν ότι η Λήδα, το ψηλόλιγνο κορίτσι που θύμιζε περισσότερο φοιτήτρια, ήταν ο άνθρωπος που ρύθμιζε τα πάντα, γρήγορα, άμεσα, χωρίς τυμπανισμούς και κομπασμούς, κάνοντας τη ζωή όλων μας πιο εύκολη. Λειτουργούσε σαν κυματοθραύστης. Ήταν ο «μαέστρος» της όλης συνεργασίας, έχοντας πάντα στο μυαλό της, το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για την Ελευθερία. Για την καλλιτέχνιδα που αγαπά, τιμά και σέβεται, που συμπορεύονται δύο δεκαετίες και που γνωρίστηκαν εντελώς τυχαία. Όταν η Λήδα, έχοντας σπουδάσει κοινωνική και οργανωτική ψυχολογία στην Αγγλία έκανε διατριβή για ομάδες brainstorming.

Το στρατηγείο του Winston Churchill, έγινε ξενοδοχείο!

Αφορμή για αυτή τη συνέντευξη, στάθηκε το γεγονός ότι εκτός όλων των άλλων, η Λήδα Ρουμάνη είναι και η στιχουργός που, αυτή τη φορά, υπογράφει και τα εννέα κομμάτια του τελευταίου δίσκου της Ελευθερίας, με τίτλο «Μεγάλα ταξίδια» σε μουσική Θέμη Καραμουρατίδη, που κυκλοφόρησε πρόσφατα. «Ήταν μία ιδέα του Θέμη, ένα βράδυ που τρώγαμε με την Ελευθερία, είπε: πάμε να κάνουμε μαζί, οι τρεις μας, ένα δίσκο».

Αυτή τη φορά, ήταν η δική μου σειρά, να την πάρω τηλέφωνο και να της ζητήσω κάτι επαγγελματικό. Αρχικά, απόρησε. Μετά δέχθηκε και ένα πρωινό με καταρρακτώδη βροχή σταματημένη στο δρόμο μέσα στο αυτοκίνητό της, μιλήσαμε για, σχεδόν, μία ώρα. Ο λόγος έρρεε σαν το νερό της βροχής, μιλούσε από καρδιάς, με αλήθειες. Με την ίδια φωνή ζεστή, σταθερή, ευγενική κι απόλυτα ξεκάθαρη.

Η πρώτη, στιχουργικά, συνεργασία σου με την Ελευθερία, έγινε πριν πολλά χρόνια, με ένα τραγούδι που έχει αγαπηθεί πολύ, το «Πάρε με αγκαλιά και πάμε» σε μουσική Μιχάλη Χατζηγιάννη. Ήταν τυχαίο γεγονός;

Ούτως ή άλλως, όλα ξεκίνησαν τυχαία με την Ελευθερία. Μέχρι τότε δεν πίστευα ότι δεν θα ασχολιόμουν με τη ψυχολογία. Την περίοδο της διατριβής μου, η Ελευθερία έψαχνε έναν άνθρωπο για γραμματειακή υποστήριξη και εγώ ένα συμπληρωματικό εισόδημα. Σκέφθηκα ότι θα ήμουν μέσα στη μουσική που λατρεύω δίπλα σε μία καλλιτέχνη που αγαπώ. Έτσι ξεκίνησαν όλα: για λίγο. Όσο περνούσε ο καιρός μεγάλωνε και ο ρόλος μου χωρίς να το συνειδητοποιώ. Πάντα έγραφα όμως, γιατί για μένα το γράψιμο είναι τρόπος εκτόνωσης. Στα φοιτητικά μου χρόνια έκανα τις πρώτες απόπειρες να γράψω τραγούδια μαζί με τον κολλητό μου το Νίκο από την Καβάλα. Αλλά μέχρι εκεί. Δε σταμάτησα όμως ποτέ να γράφω. Μπορεί να ήταν δυο φράσεις ή κι ένα κατεβατό. Στην αρχή της συνεργασίας μας με την Ελευθερία ετοίμαζε το δίσκο «Εκπομπή» που μέσα είχε τραγούδια του Teofilo Chantre, του Ara Dinkjian, της Dulce Pontes, του Μιχάλη Γκανά και του Απόστολου Δοξιάδη μεταξύ άλλων. Διάλεξα μία από τις μελωδίες του δίσκου κι έκανα μόνη μου έναν στίχο. Όταν ολοκληρώθηκαν οι ηχογραφήσεις και ο δίσκος έφυγε για παραγωγή το έδειξα στην Ελευθερία, η οποία εντυπωσιάστηκε και μου είπε ένα γενναιόδωρο μπράβο. Λέω μέσα μου «κάτι καλό έκανα». Επόμενος δίσκος το «Όλα στο φως». Γράφουν πολλοί σπουδαίοι δημιουργοί: Κραουνάκης, Ζούδιαρης, Ξυδάκης, Βαρδής, Γαλάνη, Δημοπούλου, Βραχάλη μεταξύ αυτών. Ξέρω ότι υπάρχει μια μελωδία του Μιχάλη Χατζηγιάννη που άρεσε στην Ελευθερία αλλά δεν είχαν βρει στίχο που να τους συγκινεί. Γράφω το «Πάρε με αγκαλιά και πάμε», δηλώνω – με λίγο θράσος – συμμετοχή και το αποτέλεσμα είναι νομίζω γνωστό. Το τραγούδι έγινε μεγάλη επιτυχία – έμεινε στην κορυφή του πανελλαδικού ραδιοφωνικού τσαρτ για πάνω από δέκα βδομάδες συνεχόμενα και για μήνες στην πρώτη δεκάδα – και παίζεται ακόμα και σήμερα και στα live και στα ραδιόφωνα

Συνειδητοποίησες την επιτυχία;

Δεν συνειδητοποίησα την επιτυχία του τραγουδιού. Δεν ήξερα καν, αν θα μπορέσω να ξαναγράψω, πράγμα που μου συμβαίνει ακόμα μετά από κάποια κυκλοφορία. Κι είχα και στο μυαλό μου ότι μετά από ένα μεγάλο χιτ περιμένουν από σένα να κάνεις κι άλλη επιτυχία. Το επόμενο μου βήμα γίνεται το 2007 όταν πια η ίδια η Ελευθερία μου ζητάει να γράψω ελληνικό στίχο πάνω σε ένα ισπανικό τραγούδι των Amaral το οποίο θα διασκεύαζε για να συμπεριληφθεί στο άλμπουμ «Δρόμοι παράλληλοι», μια συλλογή των συμμετοχών της επί της ουσίας. Δοκιμάσανε κι άλλοι στιχουργοί, διάλεξε το δικό μου κι έτσι φτιάξαμε το «Κρύβομαι στο αντίο» που είναι άλλη μια ραδιοφωνική επιτυχία της Ελευθερίας. Ε, τότε άρχισα να καταλαβαίνω ότι κάτι γίνεται. Από τότε συμμετέχω σταθερά ως στιχουργός σε όλες τις πολυσυλλεκτικές δουλειές της Ελευθερίας Αρβανιτάκη και φτάσαμε το 2019 να κάνουμε έναν ολόκληρο δίσκο μαζί, «Τα μεγάλα ταξίδια», σε μουσική του Θέμη Καραμουρατίδη. Με τον Θέμη έχουμε γράψει μαζί και για την Γιώτα Νέγκα, αλλά και για την Μελίνα Κανά κι έχουμε συνυπογράψει και έξι τραγούδια στον προηγούμενο δίσκο της Ελευθερίας «9+1 Ιστορίες».

Θέμης Καραμουρατίδης, Ελευθερία Αρβανιτάκη, Λήδα Ρουμάνη

Τα  «Μεγάλα ταξίδια» έφεραν μεγάλες… φουρτούνες;

Ωραίες φουρτούνες. Είμαι άνθρωπος με μεγάλη ανασφάλεια ως προς τις δυνάμεις μου στο δημιουργικό κομμάτι. Ο  Θέμης ήταν αυτός που το πρότεινε. Και το πίστεψε. Η Ελευθερία είπε αμέσως το ναι και εγώ απλώς … πανικοβλήθηκα. Το πουσάρισμα του Θέμη ήταν πολύ μεγάλο και δυνατό. Αυτή τη φορά, η αποκλειστικά δική μου ευθύνη στους στίχους, να γράφεις για έναν ζωντανό μύθο, όπως είναι η Ελευθερία, πρέπει να ομολογήσω ότι με ζόρισε πάρα πολύ. Ξέρεις το κομμάτι «στιχουργός» δεν είναι αυτονόητο λόγω ιδιότητας. Είναι κερδισμένο, έχω δουλέψει πάρα πολύ γι’ αυτό. Είμαι ανασφαλής κατά βάση και ειλικρινά αν δεν είχα δει από τη μία την Ελευθερία να είναι αμέσως σίγουρη ότι θέλει να κάνουμε ένα δίσκο οι τρεις μας και από την άλλη τον Θέμη να με «πουσάρει» και να με στηρίζει και να μου λέει «μπορείς, κάτσε και δούλεψε» δεν ξέρω αν θα τα είχα καταφέρει. Σήμερα βέβαια τον ευγνωμονώ. Και γι’ αυτό, ανάμεσα σε πολλά άλλα. Και ναι, είμαι χαρούμενη με τα «μεγάλα ταξίδια», με το αποτέλεσμα. Και αυτό είναι το ζητούμενο δηλαδή, να αισθάνεσαι ικανοποιημένος που έχεις κάνει αυτή την κατάθεση.

Με τα χρόνια τι έχει αλλάξει στη σχέση σας;

Μετά από 20 χρόνια σχέσης, μιλάμε με τα μάτια. Είναι μία καλλιτέχνης με πολύ βαθιά γνώση των θέλω της. Τώρα πια, περνώντας τα χρόνια, εμπιστεύεται περισσότερο. Οι παρατηρήσεις της ήταν λίγες και μόνο για το καλύτερο αποτέλεσμα.

Δηλαδή δεν διαφωνείτε;

Με την Ελευθερία δεν έχουμε φάσεις κρίσης μεταξύ μας. Έχουμε μάθει να διαφωνούμε με έναν ήρεμο τρόπο και η Ελευθερία δεν αφορίζει κάτι με το οποίο διαφωνεί. Το ακούει προσεκτικά και το φιλτράρει. Δεν υπάρχουν ρήξεις, υπάρχουν ωραίες και γόνιμες διαφωνίες. Η Ελευθερία Αρβανιτάκη ξέρει τι θέλει, άλλωστε είναι εκείνη που κουβαλά την ευθύνη της επιλογής. Ξέρει να ακούει και είναι τόσο αυστηρή όσο και γενναιόδωρη. Είπε μάλιστα πρόσφατα σε μια συνέντευξή της ότι μεγαλώνοντας εμπιστεύεται πιο εύκολα κι αυτό της έχει δώσει μια ελευθερία. Κι έτσι είναι, έτσι το βιώσαμε κι εμείς στη διαδικασία του άλμπουμ. Εμπιστεύτηκε δύο νεότερους ανθρώπους και την πρότασή τους. Με τον Θέμη Καραμουρατίδη, ο οποίος είχε και την ιδέα να κάνουμε έναν δίσκο οι τρεις μας, δουλέψαμε οι δυο μας πάρα πολύ τα τραγούδια τα οποία παρουσιάζαμε στην Ελευθερία κι εκείνη, αφού έκανε πολύ λίγες παρατηρήσεις – εύστοχες πάντα, ήρθε κι ερμήνευσε τα κομμάτια. Και βγήκε όλο το κομμάτι του στούντιο αρμονικά, αβίαστα, με τη χαρά της δημιουργίας και με τους τρεις μας να το χαιρόμαστε πολύ.

Εσύ έχεις αλλάξει μεγαλώνοντας, κι αλλάζοντας η θέση σου και ο ρόλος σου στη μεταξύ σας συνεργασία;

Εννοείται. Αν κι άργησα να συνειδητοποιήσω το ρόλο μου. Ερχόμουν σε επαφή με όλο και περισσότερους ανθρώπους, με διαφορετικούς ρόλους και σε διαφορετικές συνθήκες. Κι όταν έχεις το ρόλο του «κεντρικού συντονιστή» σε ενδιαφέρει η αρμονική συνεργασία, η συνοχή της ομάδας και το να είναι η ομάδα όσο πιο αποδοτική και παραγωγική γίνεται, χωρίς να είναι εξουθενωτικό για κανέναν. Αυτό χρειαζόταν – και χρειάζεται – μια «διαχείριση» προσωπικοτήτων, ιδιοσυγκρασιών, συνθηκών με στόχο πάντα το καλύτερο αποτέλεσμα. Εκεί μπορεί να πεις ότι μου ήταν – κι εξακολουθούν να είναι – χρήσιμες και οι σπουδές που έχω κάνει. Η ευθύνη τεράστια, ο κόπος πολύς η αγάπη άπλετη. Έχω πλέον συνεργάτες που με ξεκουράζουν αλλά δεν παύει να είμαι control freak. Το ομολογώ ότι αυτό που με κουράζει, μετά από 20 χρόνια, είναι το πιο πρακτικό κομμάτι της δουλειάς, αυτά που πρέπει να γίνουν γύρω από ένα live ας πούμε ή η οργάνωση μιας συναυλίας. Αυτό που με ξεκουράζει και με συναρπάζει είναι το πιο δημιουργικό κομμάτι της δουλειάς. Το να στήσεις ένα πρόγραμμα που είναι μια νέα καλλιτεχνική πρόταση είναι πάντα μια ωραία πρόκληση, ακόμα και το πώς θα το επικοινωνήσεις κρύβει δημιουργικότητα και αυτά είναι τα αγαπημένα μου κομμάτια στη δουλειά αυτή. Θα μου πείτε υπάρχει και το στιχουργικό κομμάτι. Αυτό ναι, είναι ιδιαίτερο και κατά πολύ ψυχοθεραπευτικό και τόσο ανεξάρτητο από όλα τα παραπάνω. Είναι ένας άλλος δρόμος, φαινομενικά κοντινός αλλά πολύ προσωπικός κατά βάση.

Πώς είναι να γράφεις για την πιο στενή σου συνεργάτιδα; Απευθύνεσαι σε κάποιον μέσω της φωνής της;

Όχι δεν είναι όλα μας τα τραγούδια προσωπικές ιστορίες, άσχετα αν μπορεί να υπάρχουμε μέσα αυτά. «Παραμυθάδες» είμαστε κι εμείς και προσπαθούμε να πούμε μια ιστορία σε 4 -5 στροφές και όχι σε κάποιες εκατοντάδες σελίδες όπως οι συγγραφείς. Οι ιστορίες των άλλων είναι επίσης εμπνεύσεις επίσης, όπως για παράδειγμα το «Κι εγώ που έλεγα» στο καινούριο μας άλμπουμ που αφορά ιστορία ενός υπαρκτού προσώπου που δεν είναι πια εν ζωή. Κι έχω από την άλλη γράψει και προσωπικά τραγούδια, όπως το «Κρατήσου από μένα» που στην ουσία απευθύνεται στην κόρη μου και περιγράφει μια βόλτα μας στο κέντρο της πόλης.

Επιβραβεύεις καθόλου τον εαυτό σου ή προχωράς στο επόμενο project;

Δυστυχώς το δεύτερο. Είναι σκληρό αυτό. Λέω στους φίλους μου «απολαύστε αυτό που καταφέρατε και μετά αγχωθείτε ξανά», αλλά εγώ η ίδια δεν το κάνω. Πώς θα αισθανθείς ότι έχεις κάνει κάτι σπουδαίο; Θα σου πω ένα παράδειγμα. Σε μια συναυλία της Ελευθερίας ήρθε ένα κορίτσι 18-19 χρονών και μου είπε ότι χάρη στο «Κρατήσου από μένα» δεν αυτοκτόνησε γιατί τα λόγια του τραγουδιού της δώσανε τη δύναμη που χρειαζότανε. Αυτή ήταν μια στιγμή που ένιωσα ότι κάνω κάτι σημαντικό. Και γενικά λαμβάνω όμορφα μηνύματα με αφορμή τους στίχους μου από ανθρώπους που είναι φίλοι, αλλά και από αγνώστους, πράγμα που είναι πολύ συγκινητικό. Είμαι μετρημένος άνθρωπος. Δεν παραμυθιάζομαι ότι είμαι κάτι σπουδαιότερο από αυτό που είμαι. Το παλεύω με εντιμότητα και πίστη για ό, τι καταπιάνομαι. Ακόμα κοκκινίζω όταν με συστήνουν ως στιχουργό.

Η κόρη σου, σε ζει όσο θα ήθελες;

Το κόστος ζώντας μια αρκετά έντονη και απαιτητική ζωή και όντας μητέρα είναι περισσότερο προσωπικό. Προσπαθώ να είμαι κανονική, παρούσα μαμά, παρ’ όλο που οι συνθήκες της δουλειάς μοιραία με κάνουν να μην είμαι παρούσα σε αρκετές στιγμές. Το κομμάτι μαμά στιχουργός δεν υπάρχει μέσα στο σπίτι, η κόρη μου άλλωστε είναι ποπ κορίτσι που λατρεύει την Katy Perry κι ελληνική μουσική δεν ακούει. Της αρέσουν κάποια τραγούδια της Ελευθερίας – αγαπημένο της είναι το «Της καληνύχτας τα φιλιά» – και «Οι μέρες του φωτός» της Νατάσσας Μποφίλιου. Αλλά για παράδειγμα είχε έρθει μια μέρα και μου λέει «καλά, έχεις γράψει εσύ τραγούδι για την Μελίνα Κανά; Πότε; Ποιο;» κάποιος της το είχε πει στο σχολείο. Ή κάποια στιγμή είχε κάνει ένα insta story με το «Δυο ζωές», το ντουέτο τη Ελευθερίας με τον Γιάννη Κότσιρα που έχουμε γράψει με τον Γιώργο Καραδήμο και της αρέσει πολύ. Τώρα τελευταία ακούει και soundtracks όταν διαβάζει. Τις προάλλες άκουγε την Amelie του Tiersen.

Το πρόγραμμα τώρα τι έχει;

Βρίσκομαι σε μια έντονη περίοδο επαγγελματικά. Σε λίγες μέρες έχουμε πρεμιέρα εμφανίσεων της Ελευθερίας Αρβανιτάκη και του Γιάννη Κότσιρα στο Stage της Θεσσαλονίκης. Μια εξαιρετικά επιτυχημένη συνεργασία που συμπληρώνει ένα ημερολογιακό έτος και στην οποία εμπλέκομαι και στο κομμάτι οργάνωσης παραγωγής και στην καλλιτεχνική επιμέλεια του προγράμματος μαζί με τους καλλιτέχνες. Παράλληλα δουλεύουμε ήδη με την Ελευθερία και τον ενορχηστρωτή της Αλέξανδρο Δράκο Κτιστάκη για τις παραστάσεις που ετοιμάζουμε στην «Πειραιώς 131» τον Μάρτιο όπου θα παρουσιαστεί ζωντανά ολόκληρος ο δίσκος «Τα μεγάλα ταξίδια» με καλεσμένο τον Θέμη Καραμουρατίδη επί σκηνής. Στην ίδια παράσταση η Ελευθερία θα παρουσιάσει και ορόσημα από την παράλληλή της δισκογραφία και από διασκευές που έχει κάνει. Νέο πρόγραμμα, πρόκληση στο πλαίσιο των όσων είπαμε πιο πάνω. Δουλεύουμε επίσης για ένα μίνι τουρ στην Ισπανία τον Μάιο με ένα πρότζεκτ ακουστικό. Θα είναι η Ελευθερία με τρεις σολίστες μόνο επί σκηνής. Τον Θωμά Κωνσταντίνου στο ούτι, τον Γιάννη Κυριμκυρίδη στο πιάνο και τον Γιάννη Πλαγιαννάκο στο κοντραμπάσο και είναι κάτι που θα κάνει η Ελευθερία για πρώτη φορά.

Πώς αποσυμπιέζεσαι;

Ταξίδια. Την κοπανάω μόλις βρω ανάσες. Ακόμα και μέσα στην περιοδεία αν μπορώ θα φύγω για όσο με παίρνει. Αυτό μου δίνει χαρά, με ηρεμεί. Όταν ο χρόνος είναι πολύ πιεσμένος πηγαίνω σε οικεία μέρη. Όταν έχω λίγο περισσότερο χρόνο πάω σε νέα μέρη για ανακάλυψη.

Έχεις δει και έχεις ζήσει πολλά. Τι είναι αυτό που συνεχίζει να σε ενοχλεί αφόρητα;

Αισθάνομαι ότι έχω δουλέψει πάρα πολύ. Εξακολουθώ να είμαι ανασφαλής παρ’ όλα όσα έχω καταφέρει. Είμαι ο ίδιος άνθρωπος, έχω τις ίδιες αγωνίες, έχω επίσης βαθιά την αίσθηση του δικαίου μέσα μου. Και μ’ αρέσει να λέω ευχαριστώ. Αν κάτι με ενοχλεί πολύ είναι η αγνωμοσύνη.

Ποια είναι η πιο μεγάλη σου χαρά όταν γράφεις ένα τραγούδι; Όταν το ακούς για πρώτη φορά στο στούντιο ή όταν παίζεται στα ραδιόφωνα;

Έχει μεγάλη συγκίνηση να ακούς το τραγούδι σου να τραγουδιέται. Είναι επίσης ωραία έκπληξη να περπατάς στο δρόμο και να βλέπεις στους τοίχους γραμμένους στίχους σου. Μου έχει συμβεί με το «Πάρε με αγκαλιά και πάμε» και το «Δεν έγινε ο κόσμος για να ‘μαστε μόνοι», το οποίο είναι στο top 3 των πιο αγαπημένων μου τραγουδιών. Η μεγαλύτερη συγκίνηση όμως είναι όταν το τραγούδι τελειώνει, όταν ηχογραφείται και είναι έτοιμο από όλες τις απόψεις. Είναι μια «γέννα» αυτό και είναι πολύ ιδιαίτερο το συναίσθημα, γιατί στην αρχή καμαρώνεις και μετά φεύγει από σένα, ακολουθεί την πορεία του στον κόσμο. Η άλλη χαρά, του να το ακούσεις στο ραδιόφωνο, για εμένα, δείχνει πιο πολύ ματαιοδοξία, καταξίωση, δεν ξέρω πώς ακριβώς να το χαρακτηρίσω.

Για πού ετοιμάζεις το δικό σου «Μεγάλο ταξίδι»; Πότε το προγραμματίζεις;

Δεν ξέρω για μεγάλο ταξίδι, θα σου πω για ένα ωραίο ταξίδι που θα ήθελα να κάνω. Ένα ταξίδι χωρίς τηλέφωνα κι υποχρεώσεις επαγγελματικές, ένα ταξίδι ξέγνοιαστο που να μη σε νοιάζει να γυρίσεις παρά μόνο όταν το αισθανθείς. Ένα ταξίδι με καλή παρέα σίγουρα γιατί έτσι είναι τα ωραία ταξίδια. Άλλωστε τα «μεγάλα ταξίδια πάντα κάνουμε μόνοι» λέει ο στίχος. Οπότε ας κεντράρουμε στα ωραία ταξίδια.

Μαίρη Αυγερινόπουλου